قرآن (علوم قرآنی)قرآن به کتاب آسمانی مسلمانان اطلاق می‌شود و معجزه جاوید پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌باشد. ۱ - تعریفقرآن، وحی نامه اعجازآمیز الهی و به زبان عربی است که خود الفاظ توسط فرشته امین وحی، جبرئیل از جانب خدا و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هم یکباره و هم تفصیلا در مدت ۲۳ سال نازل شد و حضرت آن را بر اصحاب خود خواند و کاتبان وحی آن را با نظارت مستقیم و مستمر حضرت صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نوشته و حافظان صحابه آن را حفظ و به تواتر نقل کرده‌اند. و در عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مکتوب شد. ۲ - محتوای قرآن کریمقرآن کریم ازنظر حجم، متوسط و دارای ۱۱۴ سوره ، ۷۷۸۰۷ کلمه و سی جزء است. ۳ - دیدگاه علماعلما درباره کلمه قرآن، ریشه و معنای آن به اختلاف سخن گفته‌اند. شافعی آن را نه مشتق و نه مهموز، بلکه علمی می‌داند که به وضع ارتجالی بر کلام الهی اطلاق می‌شود. فراء، آن را مشتق از «قرائن» (جمع قرینه)، اشعری و پیروانش آن را مشتق از «قرن الشیء بالشیء» (پیوندزدن و افزودن چیزی بر چیزی) و زجاج، لحیانی و جماعتی آن را از «قرء» به معنای: جمع می‌دانند، و گفته شده سبب نامیدن قرآن به این نام آن است که انواع علوم، و یا سوره‌ها را با هم جمع کرده است. بعضی، با استشهاد به آیه: که دو واژه جمع و قرآن را کنار هم آورده، این قول را نپسندیده، بلکه آن را از «قرء» به معنای: اظهر و بین دانسته‌اند [۲]
سخاوی، علی بن محمد، ۵۵۸-۶۴۳ق، جمال القراء و کمال الاقراء، ج۱، ص(۱۶۱-۱۶۵).
[۳]
فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۸۴.
[۴]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۲، ص۱۶۳۰.
[۵]
صالح، صبحی، ۱۹۲۶ -، مباحث فی علوم القرآن، ص(۱۸-۱۹).
امام خمینی بر خلاف برخی علما که مباحث ظاهری قرآن پرداخته‌اند معتقد است قرآن کتاب مقدسی است که تبیان کل شی‌ء است و صادر از مقام جمع الهی به قلب نور اول و حقیقت وجود محمدی تابیده است و معتقد است حقیقت قرآن شریف، قبل از تنزل به منازل خلقی و تطور به اطوار فعلی، از شئون ذاتی و حقایق علمی در حضرت علمیه است. به باور امام خمینی حقیقت قرآن برای احدی به علوم رسمی و معارف قلبی و مکاشفات غیبی حاصل نمی‌شود مگر کشف تام محمدی که به مرحله «قاب قوسین» بلکه مقام «او ادنی» رسیده است و تنها کسی که تحمل وحی الهی را دارد، وجود شریف ولی مطلق علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است و سایر موجودات نمی‌توانند به حقیقت قرآن برسند مگر با تنزل قرآن از مقام غیب به موطن شهادت و تطور به اطوار ملک و تکسّی به کسوه الفاظ و حروف دنیایی می‌باشد. به اعتقاد ایشان قرآن کریم تنها شامل یک سطح از معنا نیست که همگان به طور مساوی آن را درک کنند؛ بلکه این کتاب آسمانی دربردارنده لایه‌ها و سطوح معانی گوناگونی است. ازاین‌رو قرآن دارای بطن‌های متعدد و حقایقی است که از دید انسان‌های عادی پوشیده است. [۹]
خمینی، روح‌الله، تفسیر سوره حمد، ص۱۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. .
در حقیقت باطن قرآن از سنخ معانی نیست تا برای انسان‌ها با علوم رسمی قابل‌درک باشد؛ بلکه باطن قرآن از سنخ حقایق است و برای درک این حقایق، مکاشفه تام انسان کامل ختمی لازم است. لکن رحمت واسعه حق بر بندگان این اقتضا را داشته است که قرآن را از آن مقام قرب و قدس، بر حسب تناسب عوالم تنزل دهد تا به این عالم ظلمانی برسد و همگان از آن بهره ببرند. [۱۲]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۱۶۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۴ - پانویس
۵ - منبع• فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«قرآن». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های تفسیری امام خمینی
|